Czy kryzys wieku średniego istnieje?

Wlatach 60. ubiegłego stulecia kanadyjski psycholog Elliott Jaques po raz pierwszy użył sformułowania „kryzys średniego wieku”. Kryzys ów miał się przejawiać – najczęściej u mężczyzn między 35. a 55. rokiem życia – spadkiem zadowolenia z życia. Metaforą graficzną tego zjawiska może być litera „U” –
natężenie szczęścia maleje aż do momentu totalnego spadku, który następuje w tzw. połowie życia, aby ostatecznie, po odbiciu, stopniowo się zwiększać. Określenie „kryzys wieku średniego” trafiło do języka potocznego i w ten sposób tłumaczono większość zachowań odbiegających od norm społecznych a pojawiających się mniej więcej w połowie życia. Liczne poradniki oraz strony internetowe oferują pomoc w przezwyciężeniu tego – rzekomo – trudnego okresu.

Badania międzykulturowe nie potwierdzają idei, w myśl której wiek średni ma być wyjątkowo stresującym etapem życia. Profesor Daniel T. L. Shek przebadał 1501 Chinek oraz Chińczyków w wieku 30–60 lat i nie stwierdził, aby w tej grupie występował szczególnie wysoki poziom niezadowolenia. Interesujące i zarazem największe badanie przeprowadzono w latach 1990–1998, na zlecenie Fundacji MacArthurów. W badaniu wzięło udział ponad 7 tysięcy Amerykanów i Amerykanek w wieku 25–74 lata, w tym 3032 osoby w wieku średnim, czyli 40–60 lat. Okazało się, że czterdziesto- i pięćdziesięciolatkowie deklarują większą kontrolę nad własnym życiem i lepsze samopoczucie, niż deklarowali dekadę wcześniej. Trzy czwarte osób z tej grupy wysoko lub bardzo wysoko oceniło swoje pożycie małżeńskie. Przeprowadzono również badania porównawcze w Anglii, Niemczech i Indiach. 

W innych badaniach tylko 10–26 procent uczestników przyznało się do przeżycia czegoś na kształt kryzysu wieku średniego. Wielu czterdziesto- i pięćdziesięciolatków uważa, że jest w najlepszym czasie swojego życia – ma już pewne zasoby finansowe, ustabilizowaną pozycję zawodową, cieszy się zdrowiem fizycznym.

Choć badania nie potwierdziły istnienia „kryzysu wieku średniego”, nie oznacza to jednak, że przekroczenie magicznej czterdziestki niczego nie zmienia w naszym postrzeganiu życia. Jak zauważył amerykański psychoanalityk i psycholog rozwoju Erik Erikson, wiele osób w średnim wieku stara się na nowo odkryć sens i cel swojego istnienia… Podkreśla on jednak, że w mniejszym lub większym stopniu dokonujemy takich...