Łysienie androgenowe – przyczyny, postępowanie dietetyczne i skuteczna suplementacja

Androgeny – główna przyczyna wypadania włosów

Androgeny wpływają poprzez szlaki sygnałowe na kilka różnych elementów funkcjonowania skóry, m.in. wzrost i różnicowanie gruczołów łojowych, wzrost włosów, barierę naskórkową i procesy regeneracyjne. W przypadku włosów androgeny są najważniejszymi regulatorami ich wzrostu – mogą go stymulować lub hamować w zależności od miejsca na ciele. Androgeny powiększają mieszki włosowe w takich obszarach, jak broda, pachy i okolice genitaliów, ale zmniejszają je w skórze głowy osób obciążonych predyspozycją genetyczną. Androgenem o najistotniejszym wpływie na wypadanie włosów jest dihydrotestosteron (DHT), który jest przekształcany z testosteronu przez reduktazę (5α-R) i wiąże się z receptorem androgennym, tworząc kompleks hormon-receptor. Łysienie androgenowe wynika z postępującej miniaturyzacji mieszków włosowych i zmiany dynamiki cyklu wzrostu włosa: czas trwania fazy anagenu (wzrostowej) jest drastycznie skracany przez DHT, a fazy telogenu (wypadania) – wydłużany [2, 6]. Ekspresja zarówno 5α-R, jak i receptora androgennego jest zwiększona u pacjentów z łysieniem androgenowym [7].

Mimo że zmiany we wzroście włosów są wywołane przez androgeny, większość mechanizmów molekularnych odpowiedzialnych za ten efekt nie została jeszcze poznana, co ogranicza możliwości leczenia łysienia androgenowego. Istotne znaczenie w regulacji wzrostu włosów ma również mikrokrążenie skórne, które odpowiada za dostarczanie czynników wzrostu, składników odżywczych i innych czynników bioaktywnych. Niedostateczny dowóz składników odżywczych do mieszków włosowych w fazie anagenu może prowadzić do zaburzeń cyklu wzrostu włosa [9]. 

Dlatego działania mające na celu poprawę mikrokrążenia skórnego wydają się jedną z możliwości terapeutycznych dla pacjentów z łysieniem androgenowym. Efekt ten można osiągnąć m.in. poprzez modyfikację diety i jej suplementację.

Postępowanie żywieniowe w łysieniu androgenowym

Wzrost włosów może być zaburzony przez niedostateczną podaż energii, białka oraz niedobór mikroskładników, a także przez przewlekły stan zapalny wynikający z otyłości, chociaż nie ma jeszcze dowodów na bezpośredni związek między błędami żywieniowymi a łysieniem [10]. Jednak w przypadku opisanych poniżej składników odżywczych wyrównanie ich niedoborów bądź zwiększenie ich spożycia jest przyczyną poprawy stanu pacjentów dotkniętych łysieniem androgenowym.

Żelazo

Niedobór żelaza jest znaną przyczyną wypadania włosów. Powodem może być funkcja żelaza jako kofaktora dla reduktazy rybonukleotydowej, enzymu uczestniczącego w syntezie DNA [11]. 
Dodatkowo niskie stężenie ferrytyny (< 10–15 ng/ml) częściej stwierdzane jest u pacjentów dotkniętych wypadaniem włosów, m.in. z łysieniem androgenowym [12]. Diagnostyka laboratoryjna stanów niedoboru żelaza powinna być wykonywana regularnie szczególnie u pacjentów stosujących dietę wegetariańską lub wegańską, chorych na celiakię oraz pacjentów stosujący przewlekle leki z grupy inhibitorów pompy protonowej [10]. 

W przypadku stwierdzenia niedoboru żelaza konieczne jest wdrożenie jego suplementacji oraz zwiększenie spożycia produktów będących jego bogatym źródłem, czyli nasion roślin strączkowych, orzechów, nasion i pestek, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz łączenie ich z warzywami i owocami będącymi źródłem witaminy C. W przypadku pacjentów spożywających produkty odzwierzęce można włączyć do diety ograniczone ilości czerwonego mięsa (do 500 g tygodniowo), żółtka jaj kurzych oraz zalecić unikanie ich łączenia z mlekiem i produktami mlecznymi, ponieważ pochodzący z nich wapń będzie zmniejszał wchłanianie żelaza.

Witamina D

Wyniki badań przeprowadzonych na modelach zwierzęcych sugerują, że witamina D bierze udział w reakcjach zachodzących w cyklu wzrostu włosa [13]. O związku między wysyceniem organizmu witaminą D a wypadaniem włosów świadczą też obserwacje pacjentów z krzywicą zależną od witaminy D typu II, u których występuje mutacja receptora dla tej witaminy, co powoduje oporność tkanek na jej działanie i bardzo nikłe owłosienie ciała, często nawet zupełny jego brak [14]. Dlatego suplementacja diety ubogiej w witaminę D lub u osób ze stwierdzonym jej niedoborem może przyczynić się do zmniejszonego wypadania włosów [10, 14].

Witamina C

Pozytywne działanie witaminy C na wzrost włosów wynika ze stymulacji angiogenezy i zwiększania przepływu krwi przez drobne naczynia skóry [15].