Psychologiczne aspekty w trychologii… Trichotillomania – czyli o impulsywnie utraconych włosach

Zrozumieć zjawisko

Do tej pory opisanych jest przynajmniej kilka zaburzeń (np. dysmorfofobia, zespół Münchhausena, dermatoza arteficjalna), spośród których szczególną uwagę w kontekście trychologii zwraca – wstydliwa dla pacjenta – trichotillomania (hair pulling disorder według DSM-V) – będąca według Hallopeau nieodpartym pragnieniem wyrywania sobie włosów. Zachowanie to występuje na skutek zaburzenia kontroli impulsów i odczuwania nieodpartej konieczności rozładowania napięcia (cierpienia), aby w efekcie móc osiągnąć indywidualną przyjemność (zadowolenie). Niestety, poza ulgą owa kompulsywna aktywność prowadzi do zauważalnej utraty włosów oraz w dalszej perspektywie do łysienia. Pomimo że pacjenci najczęściej skupiają się na owłosionej skórze głowy, w spektrum ich destrukcyjnych działań znajdują się także inne owłosione części ciała (np. brwi, rzęsy, broda, pachy, okolice łonowe). Samo wyrywanie włosów, trwające nierzadko kilka godzin w ciągu doby, okazuje się początkiem cyklu zachowań, ponieważ całokształt czynności przyjmuje charakter rytuału, którego następnym etapem może być zabawa włosami, gryzienie, żucie, a nawet połykanie (trichofagia). W tym świetle niezwykle ważne okazuje się właściwe rozpoznanie, pozwalające podjąć zindywidualizowaną pomoc, gdyż nieleczone zaburzenie zwykło prowadzić do trichobezoarów (tj. kamieni włosowych), związanych np. z zaparciami, perforacją jelit, żółtaczką mechaniczną, uszkodzeniami skóry, bliznowaceniami oraz pogłębiającymi się zaburzeniami funkcjonowania społecznego (np. fobie społeczne), rodzinnego, zawodowego i osobowościowego.

Etiologia i obraz pacjenta

Przyjmuje się, że szczyt zachorowań przypada między 4. a 17. rokiem życia, a średni wiek ujawniania się objawów choroby to 11–13 lat (wiek nastoletni). W charakterystyce rodziny osób dotkniętych trichotillomanią zauważa się pewne specyficzne tendencje. Wzór matki objawia się w ambiwalentnym stosunku do dziecka, agresywnością, krytycyzmem, nietolerancyjnością oraz nadopiekuńczością. Z kolei ojciec to najczęściej pasywno-agresywny, wycofujący się i trzymający na uboczu członek rodziny. Opisując etiologię zaburzenia, specjaliści wyróżniają wymiar biologiczny i genetyczny (np. badanie bliźniąt monozygotycznych i ewentualnych mutacji genetycznych, zmian hormonalnych), psychologiczny (w op...